90% aanwervingen zonder arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur in 2012, 1/4 freelancers in de VS, almaar meer multi-jobbers … Werken in loondienst is niet meer hip, jobhoppen doodnormaal. Maar hoe kunnen het individuele en het collectieve belang hand in hand gaan?
2013, Silicon Valley. Op de IT-servers van een onderneming wordt bijzonder veel trafiek met China waargenomen. Blijkt dat één van de programmeurs voor 1/3 van zijn loon zijn volledige takenpakket aan een Chinees uitbesteedt. Ondanks de goede evaluaties van de programmeur in kwestie en zijn stijgende productiviteit wordt hij aan de deur gezet.
De arbeidsrevolutie gooit al onze modellen overhoop. Ze begint weliswaar aan de top en bij hooggediplomeerden, maar beïnvloedt door de uitbreiding van de tertiaire sector almaar meer werknemers …
We leven in een tijd van paradoxen. We bouwen relaties en netwerken op met virtuele collega’s. De onderneming wordt daarentegen steeds minder een werkplaats en almaar meer een ontmoetingsplaats.
Individualisering en destandaardisering
Denis Pennel, auteur van het boek ‘Travailler pour soi’: “Vroeger stond men volledig ten dienste van zijn werkgever, vaak ten koste van zichzelf. Tegenwoordig willen werknemers een job die aan hun persoonlijkheid is aangepast.” De diversiteit is opvallend: tot 46% deeltijdse werknemers in bepaalde landen, 35 verschillende soorten arbeidscontracten, 4 actieve generaties, etnische minderheden, actieve gehandicapten … Ook de verschillende nieuwe arbeidsvormen (‘umbrella employment’, ‘crowdworking’) zijn een bewijs van die destandaardisering.
Dat een werknemer zijn hele carrière bij één werkgever blijft, is niet meer van deze tijd. Een jonge werknemer kiest een bedrijf dat zich inzet voor MVO en verlaat zijn werkgever bij de minste kink in de kabel.
Ook het uitoefenen van een enkele job is eerder verouderd. Een werknemer die na zijn dagtaak yogalessen geeft of online een winkel uitbaat, is alles behalve uitzonderlijk. De internetgeneratie heeft verschillende interesses en bekleedt achtereenvolgens verschillende functies.
Werken in loondienst, waarbij we onze persoonlijkheid en tijd opofferen in ruil voor veiligheid en stabiliteit … het is allemaal voorbijgestreefd. Waarom zouden we immers zware inspanningen leveren als daar niets tegenover staat (pensioen, ziekenfonds, belastingen …)?
Is die grote verscheidenheid aan belangen en perspectieven controleerbaar?
De grootste bedreiging voor individualisering? Individualisme. Denis Pennel: “De uitdaging is om een goed evenwicht te vinden tussen flexibiliteit en zekerheid, tussen het collectieve en het individuele belang.” Volgens de auteur is het voorbijgestreefd om regels op te leggen en moeten we vrije arbeidsrelaties creëren. “De sociale netwerken zijn daar een perfecte weergave van.”
De complexiteit van de arbeidsmarkt en de diversiteit van de verwachtingen maken het niet eenvoudig om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen. Gevolg: het streven naar een goede balans tussen competenties en persoonlijkheid wordt almaar belangrijker.
Is het huidige kader bevorderend voor vrije arbeidsvormen?
De meeneembaarheid van rechten kan de inzetbaarheid en de transfer van werknemers bevorderen. Ze kunnen de rechten die ze tijdens hun actieve leven hebben opgebouwd – denk maar aan pensioenrechten, sociale zekerheid, opleidingen … – meenemen naar een volgende werkgever.
Utopie? De eerste stappen zijn nochtans al gezet: overdracht van pensioenreserves van de 2de pijler, interim-kantoren die de rechten van interim-krachten bij verschillende klanten cumuleren, het individuele recht op opleiding …
HR-verantwoordelijken moeten het individu dus opnieuw centraal plaatsen in de arbeidsrelatie. Heeft micromanagement dan nog nut? Zijn alle leidinggevenden in staat om de leiders te worden die we nodig hebben in een werkomgeving waar ondergeschiktheid niet meer bestaat?
Denis Pennel gafop 17 december HR-advies en het antwoord op al deze vragen tijdens het (tweetalige) HR-congres over Het Nieuwe Werken. Klik hier voor de presentatie.
Denis Pennel is sinds 15 jaar actief in HR. Hij is directeur van de International Confederation of Private Employment Agencies (CIETT). In zijn boek ‘Travailler pour soi’ (Editions du Seuil, 2013) wijdt hij ons in in het nut en de structuur van vrije arbeidsvormen.
