Professional skills

Help, mijn gedachteboom valt om

Geschreven door Stephanie De Smedt
vrijdag 10 februari 2023

Een betere concentratie en een creatievere gedachtegang. Dat is wat de opleiding mindmapping belooft. In drie keer zeven minuten.

Drie keer zeven minuten. Meer tijd is volgens trainer Bernard Lernout niet nodig om professioneel te leren mindmappen. Een opwekkende boodschap aan het begin van een dag opleiding. Op het programma: een opleiding mindmapping van NCOI Learning.

‘De boutade wil dat we maar 1 procent van onze hersenen gebruiken. Dat is overdreven, maar met de juiste technieken kunnen we er wel degelijk meer uit halen’, steekt de trainer van wal. De jonge vrouw naast me kijkt hoopvol. Ze is pas afgestudeerd en gestart bij een verzekeringsbedrijf. ‘Ik krijg zo veel informatie binnen via zo veel kanalen dat ik het overzicht verlies. Ik zoek een houvast.’

Het opzet is eenvoudig. Een mindmap is opgebouwd rond een centraal thema. Daarrond komen kernwoorden en tekeningen die aan het thema gelinkt zijn. ‘Zoals een landkaart’, zegt Lernout.

‘Je maakt een kaart van je eigen gedachten. Noem het een soort gps voor je brein.’

Bernard Lernout is burgerlijk ingenieur en heeft de helft van zijn carrière in ICT gewerkt. ‘Het heeft me geleerd in processen te denken. Wat is input, wat is output? We hebben bijna 100 miljard hersencellen, die hebben allemaal poorten waar informatie binnenkomt en buitengaat. Maar beheersen we die processen wel genoeg?’

De vraag bracht hem in de jaren tachtig bij de Britse psycholoog Tony Buzan, de goeroe van het mindmappen. ‘Buzan zocht manieren om onze hersenen beter te gebruiken. Als we een tekst lezen is dat van links naar rechts en van boven naar beneden, lineair dus. Terwijl de hersenen via associaties werken. Nieuwe informatie wordt opgeslagen in een immens neuraal netwerk waarin alles verbonden wordt.’

De techniek is al eeuwenoud, maar Buzan populariseerde het mindmappen en bracht er methodiek in. ‘Simpel gezegd: het linkse deel van je hersenen denkt meer lineair, in cijfers, in series. Rechts denk je meer ruimtelijk, visueel en associatief. Daar zit je humor ook’, zegt Lernout.

‘Het punt is dat we die twee zelden tegelijk aan het werk zien. Iedereen kent het wel: je leest iets maar begint te dagdromen. Dan neemt je rechterhersenhelft het over.’ Mindmappen is een manier om de twee tegelijk bij de les te houden. ‘Je gebruikt je creatieve brein: je tekent, je werkt met kleur. Maar je zet ook je logisch denkvermogen aan het werk: je beantwoordt vragen als ‘wat, wie, wanneer, hoe’ over je onderwerp.’ Je zet met andere woorden een hefboom op je brainpower.

Krabbelen en sleutelen

Tijd voor de praktijk. Die begint – even simpel als confronterend – met een wit blad. ‘Er bestaan intussen een heleboel apps waarmee je digitale mindmaps kan tekenen, annoteren en delen. Maar om het te leren start je beter met pen en papier.’

De timer gaat op zeven minuten voor de eerste oefening. ‘Kies een onderwerp. Schrijf daar dan alles over neer wat in je opkomt. Hou je niet in.’ Eén cursist wanhoopt even. ‘Ik kan niets bedenken’, verontschuldigt hij zich. Lernout sust en projecteert de website Biggerplate op het scherm. ‘Dit is een community van meer dan 100.000 mindmappers. Ze wisselen templates uit. Die kan je gebruiken als inspiratie.’ Er passeren mindmaps voor to-dolijstjes, voor projectmanagement, om mee te studeren, mindmaps als ‘Superfoods: How to Take Care of Your Body’ of ‘Make Your Kids Laugh Their Heads Off !’.

Het wordt muisstil. Af en toe schiet een blik van het blad naar het plafond en weer terug. Lang moet ik niet nadenken over mijn onderwerp. Een redactioneel project voor het najaar kan nog wel wat mentale ordening gebruiken. Ik loop alleen snel vast. Niet in gedachten, maar op papier. De rechtertakken van mijn gedachteboom zijn topzwaar. Mijn mindmap lijkt om te vallen. Ik heb plaats te kort. Dit is niet meteen een strak gidsende ‘gps voor het brein’. ‘Dan begin je gewoon opnieuw’, coacht Lernout. ‘Ook dat is deel van het proces.’

De timer gaat. Er volgt een korte pauze. Na de koffie gaan de tweede zeven minuten in. Ik kijk naar mijn blad en zie plots dat mijn structuur niet juist zit. Een deel links hoort eigenlijk rechts. Ik krabbel en sleutel. De puzzel past beter. ‘Nu komt het erop aan te bundelen’, zegt Lernout. ‘Onze hersenen onthouden een getal van tien cijfers ook beter in drie clusters van cijfers dan als één reeks. Werk met kleuren, dat helpt om te accentueren. Trek pijltjes, omcirkel, teken als je zin hebt.’ Voor een cursus mindmapping dus best meer voorzien dan die ene blauwe balpen.

Weer een pauze, en dan weer het blad. Er schiet me iets te binnen. Er moet nog een tak bij. Ik vraag me af of ik die ingeving ook los van deze oefening zou hebben gehad. De volgende stap is je mindmap voorleggen aan iemand anders, in twee minuten uitleggen wat je hebt getekend en luisteren naar de feedback.

‘Mindmapping is makkelijk aan te leren.’ – Stephanie De Smedt

Ik kijk naar mijn finale versie. Mindmapping is inderdaad makkelijk aan te leren. Drie keer zeven minuten is niet gelogen. Maar het goed doen vergt oefening. Lernouts tip: doe het zo veel mogelijk. ‘Probeer het tijdens een cursus. Of bij een gesprek, als een collega naar je toekomt met een probleem. Mensen zullen het misschien raar vinden, maar ze appreciëren dat je geconcentreerd luistert.’

Geen tovermiddel

De toepassingen van mindmappen lijken eindeloos. Je kan het inzetten om kennis te verwerken, te plannen, een strategische analyse te maken of te communiceren in meetings en brainstorms. Lernout: ‘Je legt verbanden, onthoudt dingen beter én het maakt je creatiever om snel een goede oplossing te vinden voor problemen.’

Het klinkt als een onmogelijke belofte, beseft hij. ‘Het is geen tovermiddel. Maar het helpt je even om goed te concentreren, wat al veel deuren in je brein opent. Probeer maar eens een mindmap te maken en verstrooid te zijn.’

Hoe wetenschappelijk het is, is moeilijk te zeggen. Er zijn studies die mindmaps koppelen aan betere leerprestaties bij studenten. Maar ze zijn nooit op grote schaal gebruikt. Of het voor iedereen een goede tool is, is evenmin duidelijk.

Een mindmap is vooral geen doel op zich, benadrukt Lernout. ‘Het is een instrument. Ik volg zelf veel cursussen. Bij muziekgeschiedenis heb ik van elke les – toch snel tien pagina’s – één mindmap gemaakt. Die bekijk ik veel sneller opnieuw dan al die pagina’s te lezen. Ik ben bezeten door talen, vanavond haal ik mijn diploma Japans op. Zonder mindmapping zou ik het niet kunnen.’

Wat heb ik geleerd?

Iedereen heeft een to-dolijst waar hij niet toekomt. Maar iedereen heeft ook altijd wel eens tien minuten tijd. Gebruik die om op een wit blad je gedachten te ordenen, zei Bernard Lernout. ‘Door je al eens te concentreren op wat je nog moet doen, zet je je intuïtie aan het werk en neem je voorsprong. Anders ontwikkel je toch maar uitstelgedrag.’ Ik probeerde het terwijl de pasta stond te koken. Even denken: waarmee moet ik nog aan de slag? En genieten van enkele minuten opperste concentratie.

Ontdek hier alvast enkele mindmaptips

Maak eerst een tiental mindmaps op papier om het in de vingers te krijgen.
Zet een timer: vier keer een kwartier is beter dan één keer een uur.
Centraal komt het onderwerp, daarrond teken je takken die leiden tot sleutelwoorden, en dan weer tot nieuwe takken.
Maak clusters: bundel items in groepjes van drie of vier.
Werk visueel: gebruik tekeningen, emoji’s, kleuren en pijlen.
Beperk je tot de hoofdlijnen. Details horen niet thuis op een mindmap.
Bekijk op YouTube ‘How to MindMap’, waarin Tony Buzan de principes uitlegt.
Programma’s om digitaal mee te mindmappen zijn MindManager (betalend), FreeMind (gratis), Xmind Basic (gratis), Miro (gratis).