Veiligheidscultuur op het werk: 4 inzichten

Ontdek de 4 belangrijke inzichten waarmee je als preventieadviseur van een bedrijf best rekening mee houdt.

1. Betrokken werknemers voelen zich goed op het werk

Bij de respondenten is er een correlatie tussen het gevoel van betrokkenheid bij het bepalen van de welzijnsprioriteiten en zich goed voelen op het werk. Het spreekt voor zich dat de werkgever niet op eigen houtje de preventiedoelen van de organisatie kan verwezenlijken. Ook de werknemers moeten achter het preventiebeleid staan.

2. Een sterke veiligheidscultuur is een generatieve veiligheidscultuur

Het tweede inzicht hangt nauw samen met het eerste. Arbeiders, bedienden en ambtenaren voelen zich veel minder goed op het werk dan directie, HSE professionals en zelfstandigen. Ze zijn immers minder betrokken bij het uitstippelen van het veiligheidsbeleid. Hoe kan de werkgever samen met de preventiedienst de betrokkenheid van de werknemers vergroten?

Gerd-Jan Frijters (oprichter en eigenaar van D&F Group b.v. en auteur van het boek Brainsafe) onderscheidt 7 kenmerken van een generatieve veiligheidscultuur. Daarin vormt veiligheid het overkoepelend begrip voor al het handelen van iedereen – zowel het management als werknemers – binnen de organisatie.

Checklist voor een generatieve veiligheidscultuur:

1. Benader de werknemers op een positieve manier: betrek hen bij (veiligheids- of welzijns)activiteiten en geef hen de ruimte zich te ontwikkelen op veiligheidsgebied.
2. Motiveer veiligheidsgedrag: overleg met de medewerkers, waardeer hun inbreng en maak duidelijk waarom het bedrijf in veiligheid investeert.
3. Zet veiligheid dagelijks op de agenda: stimuleer medewerkers dagelijks om zelf veilig en onveilig gedrag te benoemen en hiernaar te handelen.
4. Leer uit fouten: creëer een open cultuur waarin werknemers over hun fouten kunnen communiceren. Alleen zo kan je er uit leren en ernstige gevolgen voorkomen.
5. Voorzie training en workshops: stimuleer en waardeer hierin de eigen inbreng van medewerkers.
6. Zorg voor een bewust leiderschap: het is belangrijk eerst de direct leidinggevenden te sensibiliseren. De focus van hun leiderschap ligt op het geven van positieve feedback aan de medewerkers.
7. Voer enkel veilig werk uit: leg het werk stil in geval van twijfels rondom de veiligheid. Iedere medewerker kan en mag deze beslissing nemen en wordt gesteund door de leidinggevenden en het management.
8. De stem van de werknemer telt: stel procedures en veiligheidshandboeken op in samenwerking met alle medewerkers en zorg dat ze hen bekend zijn.

3. Tijdsdruk verhoogt risicogedrag

49% van de respondenten zet de eigen veiligheid of gezondheid soms opzij om het werk op tijd af krijgen. ‘Soms’ is een relatief begrip. Anderzijds kan ‘soms’ één keer te veel zijn. Een klein gevaar kan grote gevolgen hebben. Ook al is de kans dat het fout loopt klein, toch mag je deze situaties niet uit het oog verliezen. Eenmalige overtredingen kunnen al snel resulteren in repetitief gedrag. Het klein gevaar zal zich manifesteren met lichamelijke en/of materiële schade tot gevolg.

Afspraken met betrekking tot de gevolgen van tijdsdruk worden te weinig officieel neergeschreven. Door het neerschrijven van beslissingen over wat te doen bij het niet kunnen respecteren van de veiligheidsrichtlijnen, kan de leidinggevende een krachtig signaal geven aan de werkvloer. Leg de afspraken dan ook vast in een TRACI. TRACI is een model waarin de betrokkenheid van deelnemers binnen een project eenvoudig en eenduidig inzichtelijk kan worden gemaakt.

4. Er is een verband tussen leiderschap en veilig gedrag

Het hoger kader kijkt eerder positief naar de veiligheidscultuur op het werk. Andere werknemers, vooral de arbeiders, hebben een minder positief beeld. De bedrijven waar ook arbeiders positief kijken naar de veiligheid op het werk, scoren beter op het toepassen van een veiligheidscultuur. Hoe kan je de kloof tussen het hoger kader en de andere werknemers verkleinen? En hoe kan een organisatie door sterk leiderschap de werknemers aanzetten om veiliger te werken?

Een belangrijke voorwaarde is management commitment. Dat houdt in dat het management op een inspirerende manier leiding geeft in veiligheid, in woord en daad betrokken is en het goede voorbeeld geeft. Pas dan komt een sterke veiligheidscultuur binnen bereik. Om dit te verwezenlijken moet je het hogere management te overtuigen van het belang van een sterke veiligheidscultuur. Dat is één van de moeilijkste taken voor een veiligheidskundige of leidinggevende.