Assertief als leidinggevende – het vinden van de subtiele balans tussen duidelijkheid en zorg in je communicatie

Assertiviteit is een begrip dat vaak in extremen wordt geïnterpreteerd. Voor de ene is het negatief en roept het associaties op met agressief en asociaal gedrag. Voor de andere is het een positieve associatie met zelfzekerheid en opkomen voor jezelf. Wat is een correcte definitie van assertiviteit? En hoe kan je het op een positieve manier aanwenden?

Assertiviteit is een veel complexer begrip dan wat er vaak in eerste instantie van gemaakt wordt.
Die connotatie vindt zijn wortels in je opvoeding. Ben jij als kind beloond als je je eigen wensen en gevoelens uitte aan je ouders of leerkracht? Werd je gestimuleerd om je eigen wensen kenbaar te maken?

“We zijn een stuk mondiger geworden en we laten onze gedachten en gevoelens zien en horen.”

Vandaag is persoonlijke verantwoordelijkheid pertinent aanwezig. Iedereen wil meer invloed op hoe hij of zij leeft en werkt. Daarom zijn we met z’n allen een stuk mondiger geworden en laten we onze gedachten en gevoelens zien en horen.

Zijn we dus assertiever geworden?

Carola van Dijk, psycholoog en auteur van “Hoe word ik assertiever” definieert assertiviteit als “gedrag waarbij je voor jezelf opkomt zonder de relaties met anderen onnodig te schaden”.
Een gezonde vorm van assertiviteit kenmerkt zich volgens haar door:

• Het duidelijk formuleren van je eigen wensen
• Spreken voor jezelf
• Helder uiten van kritiek en waardering

Deze gezonde vorm van assertiviteit zorgt voor een balans tussen opkomen voor jezelf en het in stand houden van relaties.

“Assertiviteit is het gedrag waarbij je voor jezelf opkomt zonder de relaties met anderen onnodig te schaden.”

Er zijn 2 minder gezonde uitersten van assertiviteit. De ene is subassertief gedrag, dat zich kenmerkt door een onderdanige houding en vermijdend gedrag. De andere is agressiviteit, dat zich kenmerkt door het overheersen of negeren van anderen.

Eric Hermans, docent van de opleiding “Assertief als leidinggevende”, voegt daar een extra aspect aan toe. Je bent in staat om als leidinggevende om te gaan met het feit dat de andere zowel ‘neen’ als ‘ja’ mag zeggen op wat jij verwoordt. Afhangend van de situatie moet je kunnen accepteren, dat het niet helemaal verloopt zoals jij wil of dat het ‘deze keer’ niet zal gaan zoals jij wil. Ben je in staat om op dat punt verder in dialoog te gaan? Daar zit de kracht van échte assertiviteit.

Mensen hebben meestal de verwachting dat wanneer ze duidelijk spreken, de ander daar moet mee akkoord gaan of dat ‘zomaar en volledig’ moet accepteren, zoals hij/zij het wil. Dat kan niet altijd.
En dan belanden we dus in het ene of het andere uiterste.
Hoe kan jij groeien naar een vorm van ‘zelfafbakening’ waarbij er een ‘tegemoetkomend midden’ kan zijn?

“Assertiviteit helpt de leidinggevende om duidelijkheid te creëren met de juiste balans tussen zelfrespect en respect voor de ander.”

Assertief staat niet gelijk aan je goesting krijgen, wat velen eigenlijk wel verwachten als ze ‘eindelijk’ spreken. Assertiviteit, op een correcte manier toegepast, zal de leidinggevende helpen om duidelijkheid te creëren met de juiste balans tussen zelfrespect en respect voor de ander.

Hoe kan je op een positieve manier als leidinggevende assertief zijn in de omgang met je medewerkers?

Zoals bij elke relatie, begint alles bij goede communicatie. Heb jij het al meegemaakt dat een goedbedoelde boodschap negatief ontvangen werd? Communicatie – of dit nu in je rol als leidinggevende is of als partner thuis – heeft een inhoudelijk aspect (wat wordt er gezegd?) en relationeel (hoe wordt het gezegd?) aspect.

Stel dat je van een van je medewerkers een rapport verwacht tegen vrijdag. Dan kan je dat verwoorden als: “Tegen vrijdag wil ik je rapport in mijn mailbox.” Dit is autoritair qua inhoud, maar hoe verwoord je het? Met een knipoog? Dan weet je medewerker dat je het als grapje bedoelt.
Of net streng? Dan weet hij of zij dat het menens is. Assertief communiceren is meer dan het gebruiken van de juiste woorden. Intonatie is belangrijk. Het hele plaatje moet kloppen.

De manier waarop iemand de boodschap uitzendt en hoe die opgevat wordt, is het relationele aspect. Dat aspect wordt meestal zonder woorden doorgegeven. Weten hoe je je non verbaal gedraagt, is dus belangrijk.

“Assertiviteit als leidinggevende begint bij hoe je je relationeel opstelt ten opzichte van je medewerkers en hoe je inhoudelijk met hen communiceert.”

Positieve kenmerken van assertief non-verbaal gedrag die je kan leren door het te beoefenen zijn:

• Een open blik, waarbij je de ander durft aankijken, terwijl je spreekt.
• Duidelijk spreken en articuleren.
• Een open en krachtige lichaamshouding, waarbij je niet voortdurend lichaamsdelen bedekt (bv. armen kruisen, hand voor mond).

Assertiviteit als leidinggevende begint bij hoe je je relationeel opstelt ten opzichte van je medewerkers en hoe je inhoudelijk met hen communiceert. Vergeet hierbij niet dat jij als leidinggevende een voorbeeldfunctie hebt. De manier waarop jij assertiviteit uitspeelt ten opzichte van je medewerkers, gaat in hoge mate bepalen hoe zij zich ten opzichte van de andere collega’s gaan gedragen. Agressief, subassertief of gezond assertief.

Bronnen: “Assertief op het werk”, Carola van Dijk (2012) & docent Eric Hermans (TheNextLevel.be)